Adli Psikoloji ve Çalışma Alanları

Kısaca tanımlarsak, adli psikoloji, psikoloji biliminin hukuk uygulamalarında kullanımı şeklinde olabilir. Adli psikoloji ve çalışma alanları ilişkisi de bu bağlamda düşünülmelidir.
Amerikan Psikoloji Birliği (American Psychological Association), APA, adli psikolojiyi şöyle tanımlar; hukuk ve psikoloji bilimlerinin alt alanı olan adli psikoloji, psikolojinin bilimsel ve mesleki donanımının hukuk ve adalet sisteminde karşılaşılan sorunlara uygulanmasını amaçlayan bir alandır.

Modern anlamda yeni bir bilim alanı olan adli psikoloji öncülleri sayılabilecek hukuk, psikoloji (Belki biraz felsefe içinde), Adalet ilişkisi çok eskilere dayanır.

19. Yüzyıla gelinceye kadar, akıl sağlığı ile suç ilişkisine bakış karanlık güçlerin etkisinde olma ile sınırlıydı, Akıl sağlığı olmayan birey suçtan sorumlu idi. 1843 yılında, İngiltere’de MC Naughten davasına kadar akıl sağlığını yitirmiş olmak cezasızlık sonucunu getirmiyordu. Bu davadan sonra akıl sağlığını yitirmiş olanların cezalandırılamayacağı kural haline geldi.
1879’da Wilhelm Wundt’un deneysel çabaları, psikologların adli sürece katkı vermesine olanak vermeye başladı.
1896’da Leipzig’de, Von Schrenk Nortzing ilk adli psikolog olarak anılmaktadır. Bu bağlamda tanıklar bakımından, basındaki haberler ile gerçek hatıralarının iç içe geçebileceğini vurgulamıştır.
1915’te W. Marston, yalan söyleyenlerin sinir sistemindeki değişiklikleri ölçen bir makine olan ilk poligrafı yani yalan makinesini icat etti.
Adli psikoloji, 1981’de APA tarafından alt alan olarak tanımlandı. Bu yıllardan itibaren adli psikoloji ve çalışma alanları bakımından genişleme süreci hızlandı.
1991’de adli psikoloji alanının, çalışma ve mesleki etik kuralları belirlendi.

Adli Psikolojinin Konusu

Adli psikoloji; hükümlü, tutuklu, mağdur, sanık ve tanıkların davranışlarını değerlendirerek, ceza ehliyeti, velayet gibi durumlarla ilgilenir.
Psikolojide genel anlamda gönüllülük bir önkoşul olmakla birlikte adli psikoloji değerlendirmelerinde gönüllülük şart değildir.
Adli psikolog, elde ettiği sonuçları bir rapor olarak makama sunar, kişiyi bilgilendirir ve konuyla ilgili olmayanların elde ettiği bilgilere erişemeyeceğini kişiye anlatır.

Adli Psikoloji ve Çalışma Alanları

Adli psikoloji ve çalışma alanlarını konu edindiğimiz yazımızda şimdi sıra çalışma alanlarına geldi.

Mahkemeler

Aile Mahkemeleri

Aile mahkemelerinde psikolog görüşmeler yapar ve bireylerin psikolojik durumlarına ilişkin rapor hazırlar. 4787 sayılı yasa bunu emreder. Hazırladığı raporlar evliliğin devamına ilişkin, evlat edinmeye ilişkin, velayete ilişkin, çocuk ile ebeveyn ilişkisini düzenlemeye ilişkin görüş ve çocuğun mahkemede dinlenmesi konusunda destek içerir.

Çocuk Mahkemeleri

Çocuk Mahkemeleri Kanunu 30. madde uyarınca sosyal hizmet uzmanı, pedagog, psikolog ve psikiyatr bu mahkemelerde öncelik sırasına göre görevlendirilir.
Bu kapsamda, çocuğun ifade alımı ve sorgusunda bulunmak, çocuk yararına sosyal inceleme yapmak ve rapor düzenlemek gibi görevler yerine getirilir.

Ceza İnfaz Kurumları

Adli psikolog, infaz kurumlarında psikososyal çalışmalar yürütür. Kurumlarda psikolog,
çalışmalarında inceleme, gözlem, görüşme ve raporlama tekniklerini kullanır.
Bu kurumlarda görev, psikolog veya sosyal hizmet uzmanı tarafından yürütülür.

Adli Tıp Kurumu

Adli psikolog adli tıp kurumunda bilirkişi olarak görev yapar.

Denetimli Serbestlik

Denetimli serbestlikte, sosyal hizmet uzmanı, sosyolog, psikolog ve öğretmenler görev alır.
Hükümlünün uyumsuz ve sağlıksız davranışlarının giderilmesine yönelik çalışmalar artık serbest olan hükümlünün tekrar topluma uyumu denetimli serbestliğin temel uğraşıdır.
Adli psikolog her hükümlü hakkında ilerleme raporu tutar.

Bilirkişilik

Adli psikolog, gerek ceza hukukunda gerekse medeni hukukta, kendisini ilgilendiren konularda görüş sunar. Bu kapsamda yapılan çalışmaları terapi değil bilgi toplama esasına dayanır.

Emniyet ve Jandarma

Çocuk şubelerde psikolog görevlendirilir.

Nasıl Adli Psikolog Olunur?

Öncelikle Üniversitelerin Psikoloji bölümlerinden Lisans diploması almak gerekir. Psikoloji lisans diplomasıyla yukarıda bahsettiğimiz adli psikoloji çalışma alanlarında görev almak adli psikolog olmak için yeterlidir.

Dünyada durum farklıdır. Adli psikoloji alanında çalışmak için uzmanlık eğitimi almak gerekmektedir.