Sinir Sistemi Nelerden Oluşur?

Bundan birkaç on yıl öncesine kadar, organizmada meydana gelen kimyasal ve elektriksel değişmelerle ilgili çok kısıtlı bir bilgiye sahiptik Bunun temel nedeni organizmada meydana gelen bu türden hareketleri doğrudan doğruya gözlemleyemiyor olmamızdı. Peki Sinir Sistemi Nelerden Oluşur?

Derken nörobilimde ( neuroscience ) gözlemlenen gelişmeler sayesinde ve özellikle bilgisayarlı tomografi ( BT), pozitron emisyon tomografi ( PET ), manyetik rezonans görüntüleme ( MRI ), elektroansefalografi ( EEG ) gibi teknikler ile beyne fiziksel olarak girmeye gerek kalmadan beyin ve sinir sistemini gözlemleyebilir hale geldik.

Günümüzde bellek, dilin işlemesi, beynin yapısı, problem çözme, algı ve insana ait daha birçok yapı anlaşılabilir hale geldi ve günden güne daha da anlaşılabilir olmaktadır.

Sinir Sisteminin Bölümleri

Sinir Sistemi Nelerden Oluşur? sorusunu ele alırken öncelikle şunu belirtmeliyiz. Sinir sistemi iki ana bölümden meydana gelir.

Merkezi Sinir Sistemi

Beyin ve omurilik ( spinal cord ) merkezi sinir sistemini oluşturur. Merkezi sinir sistemi kemikler içinde saklıdır.

Çevresel ( Periferik ) Sinir Sistemi

Merkezi sinir sistemi dışında kalan, merkezi sistem ile vücudun bölümlerini ve organları bağlar. Böylece vücutta eşgüdüm sağlanabilir.

1. Somatik ( Bedensel ) Sinirler

Duyu organlarını, kasları, iç salgı bezlerini omurilik ve beyin ile ilişkiye sokan sinir hücreleridir. Beyine bilgi verir ve bu bilgilerin dönüşünü sağlar.

2. Otonom ( Vejetatif ) Sinir Sistemi

İç salgı bezleri, düz kaslar ve kalbin işleyişinden sorumludur. Düz kaslar; mide, bağırsak cidarları ve diğer iç organlarda bulunurlar. Karşılıklı titreşen sempatik ve parasempatik sistemler otonom sinir sisteminin bileşenleridir.

Merkezi Sinir Sisteminin Bileşenleri

Her ne kadar merkezi sinir sistemi bileşenleri parçalara ayrılıp incelense de esasen bu sistem entegre bir bütündür ve bu parçalar kendi başlarına değil, hep birlikte çalışırlar. Merkezi sinir sistemi nelerden oluşur?

Serebrum ( Cerebrum ) Beyin

Serebrum iki yarım küre şeklinde hemisferler den oluşur. Serebrumun iç kısmı beyaz maddeden oluşur üzeri ise korteks ( kabuk ) denen gri madde ile örtülüdür.
Neokorteks yada Serebral korteks denenen dıştaki bu gri bölüm girintili çıkıntılı bir yüzey şeklindedir.
Serebral korteks anatomik olarak 4 loba yani bölgeye ayrılır:

Frontal ön lob ( Alın )
Parietal lob ( Yan Kafa )
Temporal lob ( Şakak )
Occipital lob ( Arka )

bu iki yarım beyin yani hemisferler, corpus callosum denen bir bağ ile birbirlerine bağlıdır ve koordinasyon için bu elzemdir. İki hemisferi bağlayan ikinci ve daha küçük bir bağ ise anterior commissure olarak adlandırılır

Medulla ( Medulla Oblongata ), Beyin Soğanı ve Retiküler Aktivasyon Sistemi (RAS)

Medulla, omurilikle beynin bağlantı yaptığı yerin adıdır. Bu şişkin kısım otonom sinir sisteminin kalp atışı, nefes alışı ve kan basıncını denetleyen nöronlarını kapsadığı gibi beyin ile bağlantı kuran, götüren ve getiren nöronların geçtiği yerdir. Dikkat, uyku gibi bazı duyular, burada bulunan bazı nucleuslar tarafından kontrol edilir. Tam çözülememekle birlikte, Retiküler aktivasyon sistemin refleks ve uyku gibi fonksiyonlarla ilişkili olduğu sanılır.

Pons ( Köprü ) ve Cerebellum ( Beyincik )

Pons ve cerebellum birlikte, beynin metencephalon bölümünü oluştururlar.
aktarım kimyasalları da denen nörotransmitterlere ilişkin bazı nucleuslar burada bulunur.
Beyinde olduğu gibi cerebellum da gri madde olan korteks ile kaplıdır.
Dengeyi sağlama konusunda işlevleri vardır.
Kas faaliyetlerini koordine eder. Hareketlerin düzgün ve akıcı hale gelmesini sağlar bozukluğu halinde insan ayakta durma güçlüğü çeker ve dengesini kaybeder. Titremeler, hatta konuşmada sorunlar görülür.

Talamus ( Thalamus )

Duyu organlarından gelen nöronların beyin kabuğu ( Korteks ) ile olan ilişkilerini sağlar. Örneğin talamus belirli bir kısmı gözden gelen uyarıcıları alır ve beyin kabuğunun görme ile ilgili bölgesine yansıtır aynı şekilde diğer ilgili verileri ilgili merkezlere gönderir.

Hipotalamus ( Hypothalamus )

Hipotalamus otonom sistemi ve endokrin sistemi kontrol eder. Heyecanların ve arzuların denetlendiği merkezdir. Talamus ve hipofiz bezi arasındadır. Cinsel davranış, yeme ve içme bu merkezde denetlenir. Vücut ısısı değişimlerini fark eder. Yine beden ısısını normal tutabilmek için önlemler alan merkez buradadır. Saldırganlık duygu ve ifadesi, uyanıklık ve uyku davranışı, iç salgı bezlerinin denetlenmesi, Hipofiz salgı bezi ile diğer salgı bezlerinin ve Merkezi sinir sisteminin diğer bölümleri ile işbirliği halinde gerçekleştirilir. Hipofiz bezine, diğer salgı bezlerinin orkestra şefi denir.

Hipofiz bezi; salgıladığı 8 salgı aracılığı ile diğer hormonları kontrol eder. En önemli özelliği büyümeyi sağlamasıdır. Salgılar; endokrin sistem başlığı altında iki alt başlıkta incelenebilir.

Kanallı ( Salgıların organizma dışına atıldığı ); Gözyaşı bezleri, tükürük bezleri, ter bezleri.

Kanalsız ( Salgıların vücut içinde kaldığı ); Böbrek üstü bezleri ( Cinsel hormon salgılanır ), adrenalin ( kas hareketleri ve kalp atışı için işlevseldir )

Basal ganglia

Beyin, gri ve beyaz renkli yapılardan oluşur. Beyinde iç kısımlarda bulunan gri yapılara bazal ganglia adı verilir. Kas ve iskelet yapısı ile korteks ve serebellum arasındaki ilişkileri organize eden motor halde hareket eden bir bölümdür. Basal ganglia nın öğeleri şunlardır:

Globus pallidus,
Putamen,
Caudate nucleus,
Substantia nigra,
Subthalamic Nucleus.

Bu son iki öğe beyin sapında yer almakla birlikte Bazal ganglia ya dahildir.

Limbik Sistem

Heyecan yaşantısı, saldırma ve kaçınma davranışları ile ilişkilidir. Davranışların motivasyonu ile ilgili olup heyecanları yatıştırıcı ya da kamçılayıcı özelliği vardır korku ve kızgınlık uyarıldığı zaman görülür. Eğer limbik sistemde bir tahribat olursa kişi dikkati dağıldıktan Biraz sonra ne yapacağını hazırlayamaz. Bu limbik sistemin beyin fonksiyonları ile ilişkisini gösterir beynin Büyük bir kısmı

düşünme algılama ve bellek ile ilgilidir buraya bağlantı kurucu korteks denir diğer kısmı duyu organları ve hareketleri ile ilgilidir. Limbik sistemi aşağıdaki bölümler oluşturur;

Mammillary Bodies,
Hippocampus (Hippokampus ); Bilgilerin depolanması, bellek gibi işlevlere sahiptir. Kısa süreli hafıza da burası ile ilişkilidir.
Amigdala; Görme, koku gibi duyular ve bazı hislerle ilişkilidir.
Fornix ( Forniks ); Temel bazı zihinsel fonksiyonlar.
Cingulate ( Singulat ); Temel bazı zihinsel fonksiyonlar.
Sepitum.

Omurilik ( Spinal Cord)

Omurilik; omurga ( spinal colon) denen 33 kemikten oluşan ( ki bunların her birine omur denir) bir koruyucu yapı içerisindedir.

43 – 45 santimetre uzunluğundadır.
Çevresel sinirler omuriliğe, omurların aralarından ve 31 çift olarak bağlanırlar.
Omurilik onu darbelerden koruyan bir sıvı ( cerebrospinal fluid ) içerisindedir aynısı sıvı kafatasında da bulunur ve beyini çevreler.

Omuriliğin temel görevleri şunlardır.