Kişilik Nedir
Kişilik terimi günlük hayatta pek çok kelime ile eş anlamda kullanılır. Bununla birlikte başka birçok kelime de kişilik anlamında kullanılır. Peki kişilik nedir?
Kişilikle yakın anlamlı bazı kavramlar aşağıda ele alınacaktır.
Karakter, mizaç, yetenek kavramlarının, kişilik kavramı ile ilişkilerini görelim.
Karakter
Kişilik ve karakter, çoğunlukla sanki aynı anlamda kelimeler gibi algılanmaktadır.
Kişilik ve karakter terimleri arasındaki en önemli fark, karakter sözünün genel olarak ahlaki özellikleri anlatması açısından kullanılmasıdır. Toplumsal ahlak kurallarına, genel olarak uyan, sosyal değerleri önemseyen ve benimseyen kişilere karakterli denilmektedir. Bunun tersine ahlak kurallarına uymayan kişilere de karaktersiz denir. Toplumsal değer yargılarının benimsenmesi elbette kişilikle ilişkilidir. Fakat kişilik sadece ahlak değerlerle sınırlı olmayıp, kişinin kendine özgü fiziksel ve duygusal bütün özelliklerini içerir ve çok daha kapsamlıdır.
Mizaç (Huy)
Mizaç kavramı da zaman zaman kişilikle karıştırılır. Esasen mizaç, insanın duygusal yanıdır. Karakterin değerler sistemi ile uyumu temsil etmesi ile beraber mizaç da daha ziyade insanın duygusal yanına oluştur. Yani mizaçta kişilik değil, olsa olsa kişiliğin bir parçasıdır. Kısaca mizaç, insanın duygusal denge durumuna özgü niteliği tanımlar.
İnsanın mizacı, beden kimyası ile oldukça ilintilidir. Hormonlar mutlu olma, sinirli olma, keyifli ya da keyifsiz olma gibi bir sürü durum üzerinde etkilidir. Bazı hastalıkları geçirmiş olmayla mizaç üzerindeki ilişki, bilimsel olarak kanıtlanmıştır.
Mizaç konusuna ilgi yeni değildir. M.Ö. 4. Yüzyılda, tıbbın babası kabul edilen Hipokrat tarafından, İnsanın, bedeninde hakim olan sıvıya göre farklı bir mizaca sahip olacağı ileri sürülmüştür. Hipokrat buna göre 4 tip Mizaçtan söz eder:
- Hafif Kanlı (Sanguine) Tip
Bedende hakim sıvı kandır. Bunlar; neşeli canlı eğlence insanlarıdır. - Ağırkanlı (Phlegmatik) Tip
Bedende hakim sıvı balgamdır.
Bunlar ağır hareket eden, dinlenmekten, uyumaktan keyif alan insanlardır. - Sevdalı (Melankolik) Tip
Bedenlerinde Kara safra sıvısı yüksektir. Cesur, duygusal ve romantik yapılı insanlardır. - Asabi (Cholerik) Tip Bunların bedenlerinde hakim sıvı sarı safradır. Çabuk sinirlenen sert insanlardır.
Bu görüşler günümüz dünyasında elbette çok anlamlı değildir. Ancak insanların, hormonların etkisi ile bir takım kişilik özellikleri geliştirebileceği de ortadadır. Özellikle; kanalsız iç salgı bezleri sadece davranışları değil aynı zamanda fiziksel yapıyı da etkiler.
Yetenek
Kişilikle yakından ilişkili bir başka kavram ise yetenektir. Yeteneğin önemi; kişiliğin oluşmasında önemli bir faktör olmasından kaynaklanır. Yeteneği; bedensel yetenek ve zihinsel yetenek olmak üzere ikiye ayırmak söz konusu olabilir. Bedensel yetenekler doğuştan gelir. Bazıları zamanla gelişirler. Bedensel denge, koordinasyon, ses, koku ve görme ile ilgili yetenekler gibi. Zihinsel yetenekler ise, anlama, kavrama, analiz, sentez gibi özellikler başta olmak üzere değerlendirilebilir. Sayısal düşünme, soyut düşünme, teknik beceri, sosyal beceri başlıca kişiye özel zihinsel yeteneklerdir. Zeka ile zihinsel yetenekler doğrudan ilişkilidir.
Kişiliğin Tanımı
Kişilik geniş bir kavramdır. Zira insanın ilgileri, yetenekleri, tutumları, çevreye uyumu, dış görünüşü, konuşma biçimi gibi özellikleri kapsar. Önemli olan, kişiliğin, uyumlu ve kendine münhasır bir yapı olmasıdır.
Davranışçı Watson a göre kişilik; bir insanın alışkanlıklarının ya da alışkanlık sistemlerinin bir toplamıdır.
Eğitim psikoloğu Mark A. May ise kişiliği; insanın toplumdaki rolleri ve bu rollerin insanda bıraktığı etkilerin tümü olarak görür.
Freudcu bakışa göre kişilik daha farklı tanımlanmıştır. Buna göre insanın gözlenebilir ve ölçülebilir özellikleri bazı iç etkilerinden kaynaklanır.
Kişilik nedir; bireyin duygu, düşünce ve davranışlarını etkileyen biyolojik, psikolojik, kalıtsal, öğrenilmiş özelliklerinin kişiye özel bir görüntüsüdür.